Spór o granice interwencjonizmu państwa towarzyszy człowiekowi od dawna. Im więcej przedsiębiorczości pojawiało się wokół nas, z tym większą nieufnością patrzyliśmy na jakiekolwiek przejawy rządowych ingerencji w gospodarkę. Jednak dzisiaj znaleźliśmy się w dosyć niespodziewanym świecie. Wiele firm zaczyna wykraczać poza dotychczasowe postrzeganie przedsiębiorczości, a rządy coraz częściej sprawiają wrażenie kompletnie nieprzygotowanych do spełniania społecznych oczekiwań. Niezwykle dynamiczny rozwój technologii zmienia sposób naszego życia, podnosząc równocześnie poziom społecznej świadomości. Role jakie pełnią dzisiaj firmy oraz ustawodawcy wymagają pilnej przebudowy. Zagadnieniom tym poświęcona jest jedna z tegorocznych publikacji Europejskiego Kongresu Finansowego, “Firma-Idea oraz rozwój technologii a interwencjonizm“, której autorami są profesor Jerzy Hausner oraz profesor Wojciech Paprocki.
Publikację rozpoczyna opracowanie profesora Hausnera poświęcone koncepcji “Firma-Idea”, w którym już od samego początku autor wskazuje na konieczność gruntownej rewizji fundamentalnych założeń współczesnej ekonomii. Za konieczne upatruje zmiany przede wszystkim po stronie firm, które nie mogą sprowadzać swoich działań wyłącznie do rynkowej wyceny. Znacznie więcej uwagi powinny poświęcać innym wartościom. Firmy-Idee to organizacje zaangażowane i odpowiedzialne społecznie, opierające swoje działania na szeroko postrzeganych wartościach i osiągające określone wyniki ekonomiczne, dzięki uczciwości oraz zdobytemu zaufaniu społecznemu. Nie chodzi jednak o wartości deklaratywne ale te prawdziwie wytwarzane. Firmę powinniśmy zacząć rozumieć jako przestrzeń społeczno-poznawczą, w której współpracuje ze sobą wielu interesariuszy. Firma, funkcjonując jako wyizolowana z otoczenia wyspa, nie będzie dzisiaj w stanie współgrać z otoczeniem, które staje się coraz bardziej rozległe i niezwykle wymagające. Organizacje potrzebują dzisiaj unikalnych sensów istnienia w przestrzeni, która wymaga nowej perspektywy poznawczej. W zupełnie inny sposób firmy powinny dzisiaj zarządzać aktywami niematerialnymi, według innych zasad kształtować relacje finansowe z otoczeniem. Odpowiedzialne zarządzanie zasobami powinno kierować wzrok organizacji w stronę gospodarki okrężnej. Jednym z fundamentów koniecznych zmian jest tworzenie nowych i długofalowych powiązań pomiędzy wszystkimi aktorami rynku. Jak pisze Jerzy Hausner:
We współczesnym świecie nie ma ucieczki od współzależności. Sedno w tym, aby zastępować takie formy współzależności, które generują niestabilność, takimi, które ją redukują. Oportunizm prowadzi do współzależności niestabilnej, gra relacyjna sprzyja stabilności.
Druga część publikacji, opracowana przez profesora Wojciecha Paprockiego, koncentruje się na interwencjonizmie oraz rozwoju technologii. Autor przypomina na wstępie początki interwencjonizmu państwowego, rolę dyktatur oraz wpływ państwa na potencjał gospodarczy i kształtowanie ładu społecznego w XX i na początku XXI wieku. Historyczne analizy w dużej części osadzone są w kontekście wpływu państwa na rozwój technologii i obejmują zarówno elementy polityki globalnej jak i polskiej. Im bardziej zbliżamy się do obecnych czasów, tym więcej w opracowaniu technologii i nie nadążającej za nią polityki. Wojciech Paprocki zauważa, że z każdym kolejnym rokiem, władza publiczna staje się coraz bardziej zacofana, w stosunku do umiejętności jakimi dysponują największe międzynarodowe koncerny. Dotychczasowe sposoby wpływania rządów na gospodarkę nie przystają do aktualnych potrzeb, mocno technologicznego świata. Technologia staje się z dnia na dzień coraz mocniejszym motorem napędowym gospodarki. Kiedy władza stawia się w roli uczestnika rynku, nie będzie w stanie zapewnić właściwego wsparcia innowatorom, zmuszonym do ogromnego ryzyka. Najwyraźniej rządy muszą dzisiaj dużo szybciej zdawać sobie sprawę z prawdziwego kierunku rozwoju świata. Powinny rozumieć czym dla gospodarki jest technologia i poświęcać więcej uwagi rzetelnej analizie rejestrowanych megatrendów. Ślepe promowanie przez ustawodawców nowych rozwiązań technologicznych nie gwarantuje sukcesu. Sugestia Wojciecha Paprockiego, aby merytoryczna współpraca fascynatów i oponentów nowych idei stała się podstawą do mądrego interwencjonizmu, wydaje się więc bardzo słuszna:
Jeśli władza państwowa chce być wiarygodna dla społeczeństwa, to powinna sprzyjać otwartości dyskusji merytorycznej. Ważne jest wysłuchanie promotorów nowych idei, czyli tych osób, które “nie wiedzą, że się nie uda”. Ale nie można pomijać argumentów oponentów, którzy przez wiele lat zdobywali doświadczenie we wdrażaniu nowych rozwiązań i wielokrotnie musieli zaakceptować gorycz porażki.
Błyskawiczny rozwój technologii stwarza również szanse do zmian politycznych i społecznych. Zdaniem profesora Paprockiego tradycyjnie pojmowany interwencjonizm będzie tracić na znaczeniu. Autor podejrzewa, że obserwowane w społeczeństwach europejskich tendencje do decentralizacji decyzji mają charakter emocjonalny. Rzetelna analiza gospodarcza może jednak wyzwolić wzrost presji, aby władze na szczeblu unijnym funkcjonowały bardziej racjonalnie. Opracowanie kończą dwa ważne pytania. Za pierwszym z nich – czy władza publiczna może kontrolować gigantów gospodarki? – kryją się rozważania nad tym, czy rządy będą w stanie sięgnąć po nowe metody kontroli nad rynkowymi gigantami, skoro istnieją już dowody, że jest to możliwe. Pytanie drugie – czy świat robotów zacznie kontrolować władze publiczne? – uzmysławia nam, że tempo w jakim przebiega czwarta rewolucja przemysłowa uprawnia nas do obaw, przed szybkim przejęciem przez roboty kontroli nad emocjami społecznymi. Sądzę, że to możliwe. Powstrzymam jednak w tej kwestii wodze fantazji. Polecam samą publikację.
 | Wersja elektroniczna publikacji |
