Gdyby Walter Isaacson pisał książki kucharskie, to istniałaby spora szansa, że wielu ludzi zmarłoby z głodu. Kucharze nie mogliby się nawet na chwilę oderwać od lektury, przed ukończeniem całej książki. Kiedy zdecydowałem się, jakiś czas temu, zerknąć przez ramię na kilka pierwszych stron jego kolejnego dzieła “Innowatorzy”, szybko pogodziłem się ze zmianą planów weekendowych. Jakieś siedemset stron później, uznałem, że to były dwa bardzo fajnie spędzone dni. “Innowatorzy” to napisana niezwykle przystępnym i wciągającym językiem historia rozwoju epoki cyfrowej. Choć epoka nie jest człowiekiem, to nie mogę się pozbyć wrażenia, że to nie tyle historia, co biografia epoki cyfrowej. Być może to ze względu na styl i język Isaacson’a, a może dzięki temu, że książka w dużej części jest zbiorem fragmentów życiorysów bardzo wielu wynalazców.
Początki swojej opowieści o powstaniu cyfrowego świata, ulokował Isaacson w pierwszej połowie XIX wieku, obsadzając rolę pierwszego aktora tej historii, osobą charyzmatycznej hrabiny Ady Lovelace, córki George’a Byrona. Nie powinno to jednak dziwić, zważywszy na jej zainteresowania, zaangażowanie, upór oraz duszę wizjonerki, której przemyślenia towarzyszyły przez wiele następnych dekad kolejnym innowatorom. Część z jej przesłań do dzisiaj pozostaje aktualna i zmusza do myślenia. W roli kolejnych aktorów osadził Isaacson około setki innych niezwykłych odkrywców. Sporo czasu poświęcił takim pionierom jak Vannevar Bush, Alan Turing, John V. Atanasoff, Konrad Zuse, Presper Eckert, John Mauchly, John von Neumann, Grace Hopper, J.C.R. Licklider czy Gordon Moore. Nie szczędził również miejsca dla wielu współcześnie popularnych maniaków cyfrowego świata, jak na przykład Steve Jobs, Steve Wozniak, Paul Alen, Bill Gates, Linus Torvalds, Jimmy Wales czy Larry Page i Sergey Brin. W książce znajdziemy jednak znacznie więcej nazwisk, które krok po kroku przyczyniły sie do zbudowania cyfrowej rzeczywistości. Kolejne strony książki odkrywają przed nami tajemnice powstania pierwszych tranzystorów, obwodów drukowanych, układów scalonych, komputerów, systemów operacyjnych, metod programowania czy wreszcie internetu. Autor kończy opisem znacznie bliższym naszym czasom, prezentując trendy ostatnich dekad.
Ogrom faktów i rozpalający ciekawość język to nie jedyne zalety tej książki. “Innowatorzy” to jedno z kilku znanych mi współczesnych dzieł, które dowodzącą, że innowacje nie są domeną samozwańczych geniuszy, pracujących w izolacji z dala od świata. Innowacje to niekończący się proces następujących po sobie wielu mniejszych osiągnięć, przemieszanych bardzo często z wieloma niepowodzeniami. Innowacje to niezliczona ilość aktów współpracy między umysłami, pracującymi dla wielu, niekoniecznie sąsiadujących ze sobą dziedzin. Isaacson w wielu miejscach książki podkreśla tę tezę. Odwołując się wielokrotnie do nieukończonego komputera Atanasoff’a, zwraca uwagę na brak wsparcia ze strony specjalistów z innych dziedzin. Sukces praktycznie każdej technologii wymaga udziału wielu ludzi. Niekiedy pomimo stworzenia już satysfakcjonującego produktu, wymaga również tych, którzy potrafią wyczarować dla stworzonej technologii nowe rynki. Pod koniec książki Isaacson zamyka swoje sugestie w formie trzech ważnych tez, związanych z rozwojem ery cyfrowej, dodając: “Na przestrzeni dziejów najlepsze efekty przynosiło przywództwo skupione w rękach grupy ludzi, których zdolności wzajemnie się uzupełniały“. Analizując rozwój epoki cyfrowej odnotował trzy modele tworzenia zespołów ukierunkowanych na współpracę: państwowy, wolnorynkowy i partnerski. Zaznaczył przy tym, że współistnienie wszystkich trzech, przynosi znacznie lepsze efekty niż przyznanie uprzywilejowanej pozycji jedynie jednemu z nich.
Komputery, podobnie jak wiele innych innowacji technicznych, nie budziły w momencie stawiania swoich pierwszych kroków, większego zainteresowania. Kiedy w 1969 roku inżynierowie z Doliny Krzemowej zbudowali programowalny komputer na chipie a ARPA stworzyła sieć łącząca oddalone od siebie komputery, media nie zainteresowały się tymi wydarzeniami. Na pierwsze strony gazet trafiało za to pierwsze lądowanie człowieka na księżycu albo festiwal w Woodstock. Potencjału technologii cyfrowej, jak przystało na prawdziwie rewolucyjną innowację, często nie doceniali również sami specjaliści branżowi. Cytowany w “Innowatorach” Ken Olsen (szef DEC’a) oznajmił w 1974 roku: “Nie widzę powodu, dla którego ktokolwiek mógłby chcieć posiadać komputer na własność“. Era cyfrowa dysponowała jednak odpowiednią ilością wybitnych, niepokornych i pracowitych umysłów, którzy udoskonalając dzieła swoich poprzedników, tworzyli coraz bardziej zaawansowany świat bitów i bajtów. Jak zauważa autor, wspólną cechą większości z nich, była niesamowita koncentracja na produkcie. Ponadczasowe wizje części z tych innowatorów towarzyszą nam do dziś. Ostrzejsze od samego Turinga kryterium sztucznej inteligencji, określonej jako zdolność do tworzenia własnych myśli, zasugerowane zostało już przez Adę Lovelace. Zdawała sobie już wtedy sprawę, że jeżeli kiedyś człowiek zacznie współpracować z maszynami, to najlepsze co może do takiej współpracy wnieść, to zdolność twórczego myślenia. Dzisiaj coraz częściej słyszymy o konieczności współpracy człowieka z maszynami i sztuczną inteligencją. Dobrze więc, że Isaacson przypomina nam o wypowiedzianych niemal 60 lat temu słowach Josepha Carla Robneta Licklidera:
Istnieje nadzieja, że w niezbyt odległej przyszłości ludzkie umysły i komputery połączy bardzo silna więź, a będące tego następstwem partnerstwo pozwoli myśleć tak, jak ludzki umysł dotąd nie myślał, i przetwarzać dane inaczej, niż robią to znane nam dziś maszyny do obróbki informacji.
Refleksja nad tak historycznymi już przemyśleniami, pozwala z odrobinę większym szacunkiem podchodzić do wielu współczesnych prognoz, dotyczących technologii jutra. Książka zmusza do bardzo wielu podobnych refleksji. Polecam bardzo.
